ASEAN: “Ngư ông đắc lợi” trong cuộc chiến Mỹ - Trung?

Trong cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, có một khu vực đang “âm thầm hưởng lợi", đó là Đông Nam Á.

Mới đây, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã có chuyến thăm tới một số quốc gia Đông Nam Á như Malaysia, Singapore, và Indonesia. Đây được xem như những tín hiệu đầu tiên của một kỷ nguyên mới khi Mỹ và Trung Quốc đều muốn gia tăng sự ảnh hưởng lên khu vực Đông Nam Á. Đặc biệt, trong chuyến công du lần này, ông Pompeo đã trình bày chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Washington và gián tiếp thách thức chiến lược đầu tư của Trung Quốc trong khu vực bằng việc kêu gọi xây dựng một chiến lược đầu tư “cởi mở và minh bạch” hơn, đối lập với sáng kiến “Vành đai và Con đường” của Trung Quốc liên quan đến nhiều quốc gia trong khu vực với các dự án lớn về cơ sở hạ tầng.

“Trai cò đánh nhau"

Theo ông Alexander Salitsky từ Viện Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế (IMEMO), động thái gia tăng sức ép từ Washington đã khiến Trung Quốc phải tung đòn đáp trả và các công ty Mỹ đang hoạt động tại Trung Quốc trở thành nạn nhân bị tổn thương nhiều nhất do có quan hệ gắn kết chặt chẽ với thị trường nội địa.

Mặc dù Trung Quốc khó có khả năng giành chiến thắng trong cuộc chiến thuế quan, bởi lượng hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ của Trung Quốc ít hơn lượng hàng hóa nước này xuất khẩu sang Mỹ, song Trung Quốc có thể tính đến các biện pháp khác như thắt chặt thủ tục hải quan nhằm tạo ra “nút thắt cổ chai” trong việc tiếp nhận hàng Mỹ, kéo dài thời gian kiểm định tại các sân bay hay đa dạng hóa chuỗi cung ứng sản phẩm để thay thế hàng Mỹ.

Các biện pháp đáp trả có thể giúp Trung Quốc đối phó với Mỹ song cũng khó tránh khỏi việc gây tác dụng ngược lại đối với chính nước này, chẳng hạn như khiến người lao động Trung Quốc mất việc hay khiến một số công ty Trung Quốc phụ thuộc vào đối tác Mỹ phá sản.

Chuyên gia Tom Holland đến từ Công ty nghiên cứu thị trường Gavekal nhận định: “Tẩy chay hàng hóa do các công ty Mỹ sản xuất sẽ ảnh hưởng tới thị trường lao động của Trung Quốc”. Ông Holland chỉ ra rằng một số công ty hàng đầu của Mỹ như Apple đã đặt các nhà máy sản xuất tại Trung Quốc và sử dụng đông đảo nguồn nhân lực địa phương.

Trong một số trường hợp, nhiều công ty Trung Quốc đang đầu tư mạnh tay vào những thương hiệu hàng đầu của Mỹ.  Kể từ năm 2017, McDonald's chỉ nắm 20% hoạt động kinh doanh của tập đoàn này tại Trung Quốc, phần còn lại do công ty chứng khoán Trung Quốc Citic và một công ty con của tập đoàn này nắm giữ. Ngoài ra, tập đoàn GM của Mỹ cũng liên doanh với các nhà sản xuất ôtô lớn nhất  của Trung Quốc như tập đoàn SAIC Motor hay FAW Group. Ông Andrew Polk (Công ty tư vấn Trivium có trụ sở tại Bắc Kinh) cho biết: “Bất cứ biện pháp nào Trung Quốc thực hiện cũng gây tổn hại cho Mỹ nhưng nước này cũng sẽ không tránh khỏi tổn thất”.  

Các quan chức Trung Quốc đã nhiều lần khẳng định, nước này không muốn bước vào một cuộc chiến thương mại với Mỹ nhưng sẽ không ngần ngại đấu tranh khi lợi ích bị tổn hại. Theo nhà phân tích Alexander Salitsky, chính phủ Trung Quốc sẽ không đồng ý thỏa hiệp trước những yêu cầu vô lý từ phía Mỹ và cách tiếp cận của chính quyền Tổng thống Donald Trump sẽ gây tổn hại lớn đến lợi ích của cả 2 bên.

“Ngư ông đắc lợi”

Các nước Đông Nam Á đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung. Những quốc gia như Malaysia, Singapore, Philippines, Thailand, Việt Nam và  Indonesia, vốn có quan hệ kinh tế gần gũi với Trung Quốc cũng đã chuẩn bị các biện pháp đối phó với tình hình. Tháng 7 vừa qua, Indonesia đã áp dụng những biện pháp phòng ngừa nhằm giảm thiểu các tác động của cuộc chiến thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc.

Tuy nhiên, chuyên gia chiến lược tài chính Zhang Ningm từ Viện Khoa học xã hội Trung Quốc cho rằng, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn là thiệt hại, cho các quốc gia Đông Nam Á. Điều duy nhất mà các quốc gia trong khối ASEAN cần lưu tâm là khả năng Washington mở rộng chính sách bảo hộ thương mại tới Đông Nam Á.

Ông Ningm nhận định: “Sự leo thang trong cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ có thể mang đến lợi ích nhất định cho các quốc gia Đông Nam Á. Không thể phủ nhận cuộc chiến này ảnh hưởng đến hoạt động xuất nhập khẩu giữa Mỹ và Trung Quốc, nhưng nó sẽ khiến sự trao đổi kinh tế, thương mại giữa Trung Quốc với các nước Đông Nam Á ngày càng trở nên gắn bó hơn”.

Ngày 19/7 vừa qua, Giám đốc cấp cao phụ trách khu vực châu Á thuộc Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ Matthew Pottinger cho biết, cuộc chiến này sẽ tạo ra nhiều cơ hội cho ASEAN để mở rộng giao thương quốc tế. “Sẽ có một sự gián đoạn trong quá trình điều chỉnh quan hệ kinh tế của Mỹ với Trung Quốc. Trước mắt, điều này sẽ mở ra các cơ hội mới cho những nước thành viên ASEAN để đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng của Mỹ. ASEAN sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn hơn cho đầu tư trực tiếp từ nước ngoài, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao”.

Theo nghiên cứu của công ty môi giới chứng khoán CGS - CIBM, các loại sản phẩm mà những nước Đông Nam Á đang cạnh tranh với Trung Quốc và Mỹ như thiết bị điện tử, máy móc, hóa chất, phụ kiện máy bay, lốp cao su và thiết bị y tế, có thể hưởng lợi từ việc chuyển đổi nhu cầu tiêu dùng tại hai thị trường lớn của thế giới.

Rào cản thuế quan mà Mỹ áp đặt sẽ khiến giá cả các mặt hàng Trung Quốc tăng cao, và làm giảm sức cạnh tranh. Tận dụng cơ hội này, nhiều công ty Đông Nam Á có thể xâm nhập thị trường Mỹ. Tại Singapore, đối tượng được lợi là các nhà xuất khẩu thiết bị xử lý dữ liệu tự động, phụ kiện máy bay, dược phẩm… vốn cạnh tranh trực tiếp với Trung Quốc trên thị trường Mỹ.

Nguồn: Báo Diễn đàn Doanh nghiệp