Thái Lan và giấc mộng nối liền tuyến vận tải biển quốc tế

Ý tưởng từng gây nhiều tranh cãi tại Thái Lan về việc xây dựng một cây cầu cạn bắc qua bán đảo Malaysia, nối các khu cảng ở hai bên bờ Vịnh Thái Lan và Biển Andaman, đã bắt đầu xuất hiện trở lại.

Đây được coi là một phương án có thể giúp cắt giảm thời gian vận chuyển khoảng hai ngày so với tuyến đường vận chuyển truyền thống hiện nay là đi qua eo biển Malacca.

Trở thành "con hổ kinh tế" của Đông Nam Á một lần nữa

Ý tưởng về một tuyến đường thương mại cắt ngang bán đảo Malaysia đã tồn tại từ thế kỷ XVII và đang rầm rộ trở lại do chính phủ hiện tại của Thái Lan muốn triển khai các dự án công trình công cộng lớn để "trẻ hóa" nền kinh tế. Tuy nhiên, một số ý kiến chỉ trích cho rằng dự án này sẽ tiêu tốn một khoản chi phí khổng lồ và có khả năng hủy hoại môi trường.

Khi nhìn vào bản đồ thế giới, đất nước Thái Lan hiện lên giống hình ảnh của một chú voi con, với "chiếc vòi" là bán đảo Malaysia trải dài về phía Nam. Phần diện tích hẹp nhất trên bán đảo là eo đất Kra chỉ có chiều ngang khoảng 44 km, nằm giữa Vịnh Thái Lan ở phía Đông và Biển Andaman ở phía Tây.

Việc xây một tuyến đường vận tải từ Đông sang Tây đi qua eo đất Kra được kỳ vọng sẽ rút ngắn khoảng 1.200 km quãng đường mà các tàu hàng phải di chuyển để vận chuyển hàng hóa giữa các khu vực Đông Á, Trung Đông và châu Âu. Hiện tại, lựa chọn duy nhất dành cho các tàu hàng là hướng về phía Nam, đi qua eo biển Malacca.

Thủ tướng Thái Lan Prayuth Chan-ocha hồi tháng 10/2020 đã yêu cầu thực hiện nghiên cứu về tính khả thi của việc xây dựng một cây cầu cạn bắc qua eo đất Kra. Kế hoạch là xây thêm cảng để phục vụ các tàu hàng lớn ở hai tỉnh phía Nam là Ranong và Chumphon, sau đó nối liền hai cảng này, mỗi cảng cách nhau khoảng 130 km, với cách hệ thống đường sắt, đường cao tốc và đường ống dẫn dầu.

Bộ trưởng Giao thông Vận tải Thái Lan Saksayam Chidchob đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng một cây cầu trên đất liền tại một hội thảo kinh doanh vào tháng Sáu năm nay. Ông nói: "Chúng tôi sẽ mở đường để Thái Lan trở thành 'con hổ kinh tế' của Đông Nam Á một lần nữa". 

Bộ trưởng Chidchob tin rằng sự ra đời của một cây cầu cạn bắc qua eo đất Kra sẽ không chỉ khiến tuyến đường qua eo biển Malacca trở nên lỗi thời mà còn giúp Bangkok thu hút đầu tư từ các công ty nước ngoài nếu một đặc khu kinh tế được thành lập trong khu vực này.

Có đáng để đánh đổi?

Ý tưởng xây dựng cây cầu cạn nối Vịnh Thái Lan và Biển Andaman được đưa ra để thay thế cho kế hoạch xây dựng kênh đào Kra - được cho là tốn kém hơn - đã được Chính phủ Thái Lan cân nhắc từ rất lâu.

Thái Lan đã từng có ý tưởng đào một con kênh đi xuyên bán đảo Malaysia từ năm 1677 và đã đề nghị nước Pháp hỗ trợ tiến hành khảo sát. Ferdinand de Lesseps, nhà ngoại giao Pháp nổi tiếng thời đó với ý tưởng về kênh đào Suez của Ai Cập sau này trở thành hiện thực, cũng đã đến thăm eo đất Kra vào năm 1882. 

Vào đầu thế kỷ này, cựu Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra cũng đã tiến hành một nghiên cứu về tính khả thi của kênh đào Kra. Tuy nhiên, dự án này đã đổ vỡ sau cuộc đảo chính năm 2006.

Việc xây dựng một con kênh là cực kỳ đắt đỏ, với chi phí ước tính khoảng 30 tỷ USD. Trong khi đó, việc kết nối Vịnh Thái Lan và Biển Andaman là rất khó về mặt kỹ thuật bởi vùng nước hai bên chênh lệch nhau đến vài mét về độ cao, trong khi những bất ổn địa chính trị dọc đường biên giới Thái Lan-Malaysia cũng là vấn đề cần cân nhắc. 

Chính vì thế, Thái Lan hiện nghiêng về phương án xây dựng một cây cầu trên cạn. Đây là lựa chọn dễ dàng hơn về mặt xây dựng, đồng thời có mức chi phí phải chăng hơn. 

Khi các điều kiện tài chính công xấu đi vì đại dịch COVID-19, Thái Lan kỳ vọng có thể thu hút đầu tư từ các chính phủ và công ty nước ngoài thông qua quan hệ đối tác công tư (PPP). 

Trong một báo cáo được công bố vào tháng 1/2021, Viện ISEAS-Yusof Ishak, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Singapore, cho rằng việc xây dựng một cây cầu trên đất liền ở Thái Lan sẽ tiêu tốn khoảng 60 tỷ baht (tương đương 1,85 tỷ USD), theo ước tính của chính phủ nước này, ít hơn đáng kể so với chi phí xây dựng kênh đào Kra.

Mặc dù vậy, giấc mộng về kênh đào Kra vẫn chưa tắt hẳn. Hiệp hội Kênh đào Thái Lan, bao gồm các cựu quân nhân và chính trị gia nước này, đã vận động chính phủ xây dựng một con kênh với lý do là lựa chọn này sẽ thúc đẩy kinh tế khu vực miền Nam Thái Lan. Pradit Boonkerd, Tổng thư ký Hiệp hội Kênh đào Thái Lan, cho biết: "Một chiếc cầu đường bộ có ít lợi thế hơn vì người ta cần phải chuyển hàng hóa sang hệ thống đường sắt và xe tải tại các cảng".

Trong khi đó, Trung Quốc cũng được cho là đang quan tâm đến dự án kênh đào Kra khi nước này thúc đẩy sáng kiến "Vành đai và Con đường" (BRI). Khi một con kênh được xây dựng, Bắc Kinh sẽ không còn phải vận chuyển hàng hóa qua eo biển Malacca, nơi có sự hiện diện mạnh mẽ của Mỹ, mỗi khi nhập khẩu dầu thô từ Trung Đông. 

Các chuyên gia cho rằng, mặc dù Chính phủ Thái Lan có xây dựng một cây cầu trên đất liền hay một con kênh, song quy mô của dự án sẽ rất lớn và gây tổn hại về môi trường. Dự án cầu cạn đã vấp phải sự phản đối của cư dân gần khu vực dự kiến xây dựng. Vào tháng 12/2020, Mạng lưới Nhân dân Bảo vệ Tài nguyên và Môi trường ở hai tỉnh Songkhla và Satun đã tổ chức một cuộc biểu tình tại Bangkok.

Somboon Khamheng, một điều phối viên của mạng lưới này, đã nói rằng các biện pháp kích thích kinh tế đi kèm với phá hoại môi trường là không cần thiết và hiện có rất nhiều người dân đang sống phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên của khu vực này để kiếm sống. 

Liệu giấc mơ ấp ủ bấy lâu của Thái Lan có thành hiện thực? Một quan chức Chính phủ Nhật Bản tỏ ra nghi ngờ về điều này và cho biết ông không chắc rằng giá trị kinh tế của dự án có xứng đáng với chi phí bỏ ra hay không. Câu trả lời có lẽ sẽ xuất hiện vào năm 2023, khi các nghiên cứu khả thi mới nhất của chính phủ được công bố.

Nguồn: Bnews