Các chuyên gia cho rằng, các nhà nhập khẩu năng lượng Thái Lan, Philippines và Việt Nam sẽ phải đối mặt với hóa đơn nhập khẩu năng lượng cao hơn và làm xấu đi số dư tài khoản vãng lai.
Nhận định vừa được Maybank Investment Bank đề cập trong báo cáo về ảnh hưởng kinh tế của ASEAN đối với tình hình tình hình căng thẳng tại Nga - Ukraina.
Đề cập tới tác động của việc tăng giá hàng hóa, Maybank Investment Bank nêu nguồn cung hàng hóa toàn cầu đang gặp rủi ro. Nga là nước xuất khẩu khí đốt tự nhiên lớn nhất thế giới, chủ yếu qua đường ống dẫn đến châu Âu, nơi phụ thuộc vào Nga với khoảng 40% lượng khí đốt tự nhiên.
Nga cũng là nước xuất khẩu dầu thô lớn thứ hai sau Ả Rập Xê-út. Nga và Ukraine là những nguồn cung cấp lúa mì chính (29% xuất khẩu toàn cầu) và dầu hướng dương (80% xuất khẩu toàn cầu). Nga là nước xuất khẩu lớn than, niken, nhôm, coban, paladium và titanium. Nga sản xuất khoảng 13% nguồn cung phân bón toàn cầu.
Giá dầu toàn cầu đã tăng vọt lên mức cao nhất gần 8 năm trong bối cảnh khủng hoảng, với giá dầu thô tăng hơn 120 USD/ thùng. Chuyên gia phân tích dầu khí của Maybank Investment Bank đã nâng dự báo giá dầu thô trung bình lên 100 USD/ thùng do thị trường dầu mỏ thắt chặt và nguồn cung bị gián đoạn. Tình trạng thiếu cung dự kiến sẽ tiếp tục kéo dài (2 đến 3 năm) do tình trạng đầu tư dưới mức.
Báo cáo nêu, Mỹ và các cường quốc khác trên thế giới đã đạt được thỏa thuận vào ngày 1/3, giải phóng 60 triệu thùng dầu từ nguồn dự trữ chiến lược, nhưng số lượng này không đáng kể so với nguồn cung dầu của Nga. Giá dầu cọ tăng vọt đã khiến nguồn cung dầu hướng dương tạm dừng.
Nga và Ukraine chiếm gần 80% xuất khẩu dầu hướng dương toàn cầu. Hoa Kỳ phụ thuộc vào nhập khẩu dầu, ngay cả khi sự bùng nổ khai thác mỏ khiến Hoa Kỳ trở thành nhà sản xuất dầu hàng đầu thế giới cách đây vài năm. Mỹ mua dầu thô của Nga một phần để cung cấp cho các nhà máy lọc dầu cần các loại dầu thô khác nhau với hàm lượng lưu huỳnh cao hơn, nhằm duy trì hoạt động của các nhà máy lọc dầu ở mức tối ưu.
Dầu thô của Nga đã thay thế khoảng trống do các lệnh trừng phạt đối với Venezuela và Iran trong những năm gần đây. Năm 2021, Nga chiếm 7,9% tổng kim ngạch nhập khẩu dầu thô và sản phẩm dầu mỏ hàng tháng của Hoa Kỳ, là nguồn cung lớn thứ ba sau Canada (51,3%) và Mexico (8,4%).
Maybank Investment Bank nhận định, giá cả hàng hóa tăng cao sẽ kéo theo lạm phát ở các nước ASEAN. Năng lượng (nhiên liệu và tiện ích) chiếm tỷ trọng khoảng 10% đến 18% trong rổ tính CPI, với tỷ trọng cao nhất là Indonesia (17,5%), Philippines (14,8%), Malaysia (13,7%) và Thái Lan (12%). Thực phẩm chiếm tỷ trọng lớn nhất trong các nước ASEAN, trong đó tỷ trọng lớn nhất là Thái Lan (38,1%), Philippines (34,8%) và Việt Nam (33,6%).
Các chuyên gia cho rằng, các nhà nhập khẩu năng lượng Thái Lan, Philippines và Việt Nam sẽ phải đối mặt với hóa đơn nhập khẩu năng lượng cao hơn và làm xấu đi số dư tài khoản vãng lai.
Mặt khác, Malaysia được hưởng lợi từ giá năng lượng cao hơn, thặng dư thương mại dầu khí đã được cải thiện kể từ nửa cuối năm 2020. Trong khi Indonesia là nước xuất khẩu ròng khí đốt, thâm hụt thương mại dầu lớn hơn nhiều so với thặng dư từ khí đốt.
Tuy nhiên, Indonesia được hưởng lợi từ giá dầu cọ và giá than tăng, có thể giúp bù đắp cho hóa đơn nhập khẩu dầu cao hơn. Việt Nam cũng sẽ đối mặt với thâm hụt thương mại lớn hơn do giá năng lượng cao hơn, vì nhập khẩu ròng các sản phẩm liên quan đến dầu và dầu thô kể từ năm 2019. Tính đến năm 2019, chiếm thị phần của một con sư tử trong thị trường nhập khẩu xăng dầu thô của Việt Nam đến từ Kuwait (83,8%), trong đó Nga chiếm tỷ trọng không đáng kể.
Báo cáo đề cập, giá dầu cao hơn đang làm tăng thêm gánh nặng tài chính cho các quốc gia trợ cấp giá nhiên liệu. Indonesia đang cân nhắc việc tăng giá nhiên liệu do lỗ đối với Pertamina ngày càng gia tăng, công ty có thể mất 500 triệu USD mỗi tháng nếu giá nhiên liệu không đổi.
Giá nhiên liệu bao gồm Premium (6.450 Rp / lít) và Pertalite (7.650 Rp / lít) vẫn không đổi trong suốt năm 2020 và 2021 mặc dù giá dầu toàn cầu có biến động và hiện thấp hơn khoảng 40% so với giá khả thi về mặt thương mại. Mặt khác, giá nhiên liệu chưa thành phẩm như Pertamina Dex đã được tăng tổng cộng 34% trong 3 đợt tăng từ tháng 8/2021 đến tháng 3/2022.
Bộ Năng lượng và Tài nguyên gần đây cho biết giá nhiên liệu Pertamina sẽ được xem xét thường xuyên 2 tuần 1 lần. Theo Bộ Tài nguyên, mỗi lần giá dầu thô tăng 1 USD /thùng sẽ làm tăng chi phí bù nhiên liệu lên hơn 2,7 tỷ Rp, trợ cấp LPG khoảng 1,5 tỷ Rp, và trợ cấp dầu hỏa là 49 tỷ Rpn8. Rp134tn (9,3 tỷ USD) được phân bổ để trợ cấp năng lượng cho ngân sách 2022 (với giả định giá dầu thô là 63 USD/thùng) sẽ không đủ, làm tăng thêm gánh nặng tài chính của chính phủ. Chi tiêu trợ cấp năng lượng đã tăng lên 140 nghìn tỷ Rp vào năm 2021, tăng 44% so với năm trước.
Thái Lan đang tìm cách bơm thêm tiền để giữ giá dầu diesel bán lẻ dưới 30 Bt/lít. Chính phủ đã cắt giảm thuế tiêu thụ đặc biệt đối với dầu diesel xuống 3 Bt/lít (từ Bt 6) cho đến ngày 20/5, và dự kiến sẽ mất khoảng 17 tỷ Bt (khoảng 0,1% GDP) trong doanh thu thuế. Khoản vay 30 tỷ Bt được phê duyệt cho Quỹ Dầu mỏ - vốn đang thâm hụt 20 tỷ Bt vào cuối tháng 2 - để trợ cấp giá dầu diesel bán lẻ có thể không đủ do giá dầu tiếp tục tăng. Lạm phát tăng vọt lên mức cao nhất trong 13 năm là + 5,3% vào tháng 2, chủ yếu do giá năng lượng tăng trưởng hai con số.
Malaysia với tư cách là nước xuất khẩu dầu ròng sẽ được hưởng lợi từ giá dầu cao hơn khi doanh thu từ dầu tài khóa tăng lên. Tuy nhiên, gánh nặng tài chính cũng tăng lên do trợ cấp giá nhiên liệu đã giữ cho giá xăng RON95 và dầu diesel ở mức lần lượt là 1,1 RM và 2,2 RM/lít kể từ tháng 2/2021. Chỉ có xăng RON 97 chưa được bao tiêu đã tăng theo giá dầu thô toàn cầu. Mỗi lần giá dầu thô tăng 10 USD/thùng sẽ làm tăng doanh thu liên quan đến dầu thêm 7,5 tỷ RM và chi phí trợ cấp nhiên liệu lên 6,1 tỷ RM, dẫn đến tác động tài chính dương thuần là 1,4 tỷ RM hoặc 0,1% GDP, dựa trên ước tính của chúng tôi.
Trong quá khứ, giá dầu Brent cao hơn dẫn đến lạm phát cao hơn do chính phủ Malaysia cắt giảm trợ cấp nhiên liệu vào tháng 6/2008 và tăng giá nhiên liệu trong nước lên đến 40,4% do chi phí tài chính không bền vững của trợ cấp nhiên liệu.
Điều này dẫn đến lạm phát tăng từ +3,8% vào tháng 5/2008 lên đỉnh +8,5% vào tháng 7-tháng 8/2008. Tương tự, tỷ lệ lạm phát đã tăng tốc từ cuối năm 2010 đến giữa năm 2011 khi dầu Brent tăng vượt ngưỡng 80 USD/ thùng khi Chính phủ bắt đầu một đợt khác hợp lý hóa trợ cấp nhiên liệu vào giữa năm 2010 và một lần nữa vào năm 2014
Philippines đã phân bổ 2,5 tỷ P (49 triệu USD) trợ cấp nhiên liệu cho người lái phương tiện giao thông công cộng, bên cạnh khoản ngân sách 500 triệu P cho nông dân và ngư dân để giảm bớt tác động của giá nhiên liệu cao hơn. Với việc giá dầu diesel và dầu hỏa tăng khoảng 11 P/ lít (+20%) từ đầu năm đến nay, các nhà lập pháp đã thúc giục Tổng thống Duterte đình chỉ thuế tiêu thụ đặc biệt đối với dầu để giảm bớt tác động đến người tiêu dùng.
Bộ trưởng Bộ Thương mại & Công nghiệp Singapore Gan Kim Yong cảnh báo rằng áp lực lạm phát sẽ tăng thêm trong thời gian tới, đặc biệt là thông qua việc tăng giá các mặt hàng liên quan đến dầu mỏ. Ông nói thêm rằng chính phủ sẽ đưa ra các biện pháp bổ sung để giúp các doanh nghiệp và hộ gia đình nếu cần thiết.
Maybank Investment Bank đánh giá, giá cả hàng hóa tăng sẽ có tác động không đồng đều đến ASEAN. Dự báo GDP cho Singapore, Thái Lan, Philippines và Việt Nam đối mặt với rủi ro giảm tương đối nhiều hơn so với các nhà xuất khẩu hàng hóa Malaysia (dầu, khí đốt, dầu cọ) và Indonesia (than, khí đốt, dầu cọ).
Thái Lan, Philippines và Việt Nam là những nước nhập khẩu ròng dầu và khí đốt và có thể sẽ phải đối mặt với chi phí nhập khẩu năng lượng tăng và cán cân vãng lai xấu đi. Các nước ASEAN được trợ cấp nhiên liệu (Malaysia, Indonesia, Thái Lan) phải đối mặt với chi phí tài khóa tăng cao và có thể phải tăng giá nhiên liệu gần với tỷ giá thị trường, dẫn đến cú sốc lạm phát và khiến NHNN tăng lãi suất. Indonesia đã báo hiệu rằng có khả năng sẽ tăng giá nhiên liệu.
Chia sẻ bài viết qua mạng xã hội:
Bản tin "Doanh nghiệp và Tự do hóa thương mại" số 31+32 Quý I+II/2023”
