ASEAN đã vượt qua căng thẳng thương mại Mỹ-Trung như thế nào?

Hiện nay, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) là một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế toàn cầu. Khu vực này vẫn duy trì đà tăng trưởng cao so với mức trung bình chung của thế giới bất chấp sự căng thẳng về thương mại giữa Mỹ-Trung Quốc và các tác động tiêu cực của dịch COVID-19.

Trong báo cáo “Triển vọng Kinh tế Khu vực: Châu Á và Thái Bình Dương” tháng 11/2024, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo ASEAN sẽ tiếp tục duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ ở mức 4,6% trong năm 2024 và 4,7% năm 2025, chủ yếu nhờ vào nhu cầu trong nước mạnh mẽ và xuất khẩu. Indonesia, Philippines và Việt Nam đều dự báo sẽ tăng trưởng mạnh, trong khi hoạt động kinh tế tại Thái Lan có dấu hiệu chậm lại.

Trước đó, trong báo cáo công bố tháng 10/2024, Văn phòng Nghiên cứu Kinh tế ASEAN+3 (AMRO) nhận định triển vọng tăng trưởng tổng thể của khu vực vẫn rất hứa hẹn, mặc dù không đồng đều. GDP của cả khối dự kiến sẽ tăng trưởng ở mức 4,7% vào năm 2024 và cải thiện lên 4,9% vào năm 2025.

Câu hỏi đặt ra là ASEAN đã làm thế nào để duy trì đà tăng trưởng cao như vậy bất chấp các tác động tiêu cực của căng thẳng thương mại Trung Quốc - Mỹ?

Trên thực tế, các nền kinh tế ASEAN đã được hưởng lợi từ nhiều thập kỷ hội nhập toàn cầu và duy trì mối quan hệ thương mại vững mạnh với cả Trung Quốc và Mỹ. Tuy nhiên, căng thẳng thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ, vốn gia tăng từ năm 2018, đã tác động không nhỏ tới nhiều nền kinh tế trên thế giới, trong đó có ASEAN.

Mặc dù vậy, theo IMF, ASEAN vẫn tiếp tục củng cố các mối quan hệ thương mại và đầu tư với cả Trung Quốc và Mỹ bất chấp các căng thẳng địa-chính trị. Kể từ năm 2018, tỷ trọng của ASEAN trong giá trị nhập khẩu hàng hóa của Trung Quốc và Mỹ đã tăng liên tục. Các nền kinh tế ASEAN cũng tiếp tục thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) từ cả Trung Quốc và Mỹ.

Hơn thế nữa, IMF nhận định các nền kinh tế ASEAN dường như đã tìm ra cách để tận dụng các cơ hội xuất khẩu do thuế quan của Trung Quốc và Mỹ tạo ra. IMF đã ap dụng cách tiếp cận của Fajgelbaum và các tác giả khác để tiến hành phân tích thực nghiệm. Kết quả phân tích của IMF cho thấy ở một số nền kinh tế ASEAN, kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm bị nhắm mục tiêu bởi thuế quan của Trung Quốc hay Mỹ tăng nhanh hơn so với kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm không bị ảnh hưởng.

Bên cạnh đó, các nền kinh tế ASEAN đã tăng cường xuất khẩu các sản phẩm bị nhắm mục tiêu sang các quốc gia thứ ba.

Mặt khác, IMF cho rằng có vẻ như những quốc gia ASEAN đã tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu và có chính sách FDI ít hạn chế đã thành công trong việc hưởng lợi từ chuyển hướng thương mại.

Nhìn chung, kể từ năm 2018 đến nay, ASEAN đã thành công trong việc tăng cường hội nhập khu vực và thế giới cho dù có sự khác biệt rõ rệt giữa các lĩnh vực và giữa các nền kinh tế. Tỷ trọng thu hút vốn FDI, kim ngạch xuất khẩu và giá trị gia tăng so với thế giới của khu vực ASEAN cũng tăng. Thương mại nội khối ASEAN cũng tăng trưởng khá cao.

Tuy nhiên, IMF cũng lưu ý rằng lợi ích từ việc chuyển hướng thương mại do thuế quan của Trung Quốc và Mỹ không nhất thiết dẫn đến sự gia tăng xuất khẩu mạnh mẽ ở tất cả các quốc gia ASEAN. Kể từ năm 2018, mặc dù có một số quốc gia như Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ về xuất khẩu so với mức trung bình toàn cầu nhưng nhưng vẫn có một số quốc gia khác có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu chậm lại (như Thái Lan) hoặc đình trệ (như Philippines và Singapore).

Nhìn tổng thể, IMF cho rằng một bức tranh phức tạp về các tác động của sự phân mảnh trong nền kinh tế thế giới đối với ASEAN đang dần dần được hình thành. Hội nhập của ASEAN vào nền kinh tế toàn cầu vẫn tiếp tục bất chấp sự phân mảnh toàn cầu. Thậm chí, khu vực này còn có thể tận dụng được các cơ hội chuyển hướng thương mại do căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.

Tuy nhiên, IMF cảnh báo rằng sự gia tăng căng thẳng địa-chính trị có thể gây bất lợi cho khu vực này trong tương lai bởi vì, các chính sách phân mảnh có thể làm giảm hoạt động ở các đối tác thương mại lớn của ASEAN như Mỹ và Trung Quốc, từ đó làm giảm nhu cầu bên ngoài đối với các hàng hóa xuất khẩu của ASEAN - khu vực vốn phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu này./.

Nguồn: Cổng thông tin điện tử ASEAN