'Vũ khí mới' trong cuộc đua xuất khẩu nông sản tại Đông Nam Á

Xuất khẩu trái cây nhiệt đới từ Đông Nam Á sang Trung Quốc đang tăng trưởng mạnh, trong đó sầu riêng trở thành mặt hàng chủ lực của nhiều quốc gia trong khu vực, tận dụng nhu cầu ngày càng lớn từ thị trường tỷ dân.

Thị phần "chia năm xẻ bảy"

Tại Malaysia, mùa thu hoạch sầu riêng đã bắt đầu. Trong những tuần tới, loại quả gai góc này sẽ xuất hiện ở khắp nơi, từ chợ, siêu thị đến các xe bán hàng rong bên đường. Dù chưa thấy, dường như người ta đã có thể ngửi được mùi hương đặc trưng của loại trái cây này.

Không khí náo nhiệt ấy giờ đây không chỉ giới hạn ở Đông Nam Á, mà còn lan sang nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Người tiêu dùng Trung Quốc đang dần “nghiện” hương vị sầu riêng, tạo nên một thị trường nhập khẩu trị giá gần 7 tỷ USD trong năm 2024. Chỉ riêng năm ngoái, Bắc Kinh nhập hơn 1,5 triệu tấn sầu riêng, tăng gần 10% so với năm 2023, sau mức tăng kỷ lục 66% của năm trước đó.

Hiện Thái Lan chiếm khoảng 58% thị phần sầu riêng xuất khẩu sang Trung Quốc, tiếp theo là Việt Nam với 38%. Phần còn lại đến từ Malaysia, vừa bắt đầu xuất khẩu sầu riêng tươi trong năm 2024, và Philippines. Khi thị phần của Thái Lan dần thu hẹp, cuộc cạnh tranh trong khu vực ASEAN ngày càng trở nên khốc liệt.

Indonesia cũng đang vào cuộc với chương trình phát triển vùng trồng sầu riêng tại 5 tỉnh, triển khai từ đầu năm nay. Tuy đã có sản lượng lớn, phần lớn sầu riêng của Indonesia hiện chỉ phục vụ thị trường nội địa. Do vướng thủ tục hải quan và thời gian vận chuyển nên nước này dự kiến tập trung vào xuất khẩu sầu riêng đông lạnh để tiếp cận thị trường Trung Quốc.

Trong khi đó, Lào đang tìm cách tham gia vào cuộc đua xuất khẩu sầu riêng sang thị trường tỷ dân. Ba doanh nghiệp nước này đã được cấp quyền khai thác 300 ha đất trồng sầu riêng tại tỉnh Attapeu, giáp biên giới Việt Nam và Campuchia. Tuy nhiên, để đưa sản phẩm vào Trung Quốc, Lào cần đàm phán mở rộng danh sách 17 nông sản được phép xuất khẩu chính ngạch.

"Thực đơn" hợp tác Trung Quốc-ASEAN

Giữa lúc Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục theo đuổi chính sách bảo hộ thương mại, tập trung vào các ngành như ô tô, điện thoại, chất bán dẫn, đồ chơi hay đất hiếm, thì một lĩnh vực thường bị bỏ qua là nông sản.

Trong quý I/2025, Trung Quốc đã nhập khẩu 52,65 tỷ NDT (khoảng 7,3 tỷ USD) nông sản từ các nước ASEAN, tăng 14% so với cùng kỳ năm ngoái. Dù sầu riêng chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ, song xuất khẩu loại quả này cùng với các trái cây nhiệt đới khác được dự báo còn tăng mạnh.

Trong các cuộc gặp thương mại cấp cao diễn ra tuần trước giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và lãnh đạo Việt Nam, Malaysia, Campuchia, Bắc Kinh tái khẳng định mong muốn nhập khẩu thêm nông sản để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng tăng cao.

Một số thỏa thuận song phương đáng chú ý gồm: Việt Nam sẽ đẩy mạnh xuất khẩu chanh dây, ớt và tổ yến, đồng thời tăng nhập khẩu cá tầm từ Trung Quốc; Malaysia bắt đầu xuất khẩu dừa tươi nhằm hỗ trợ ngành dừa trong nước và nâng kim ngạch nông sản; còn Campuchia sẽ mở rộng cung ứng chuối, xoài và nhãn cho các nhà phân phối Trung Quốc.

Nguồn: Tạp chí Thế giới & Việt Nam