Quan hệ ASEAN - EU phát triển theo cấp số nhân trong 45 năm

Năm 2022 có ý nghĩa quan trọng khi đánh dấu cột mốc 45 năm thiết lập quan hệ giữa hai tổ chức khu vực uy tín bậc nhất của châu Á và châu Âu. Trên chặng đường gần nửa thế kỷ vừa qua, ASEAN và EU đã hợp tác dựa trên giá trị và lợi ích chung, từ đó, nâng tầm quan hệ lên Đối tác chiến lược vào tháng 12/2020. Chặng đường dài với nhiều phát triển tích cực đã minh chứng cụ thể cho mối quan hệ hợp tác ASEAN - EU ngày càng toàn diện, năng động, đóng góp tích cực vào hòa bình, ổn định và thịnh vượng của hai khu vực, cũng như toàn cầu.

Phát triển theo cấp số nhân

Truyền thông quốc tế những ngày qua đồng loạt đưa tin, ASEAN và EU sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh vào tháng 12 tới đây tại Thủ đô Brussels, Bỉ. Dự kiến, hội nghị thượng đỉnh này sẽ là lần đầu tiên có sự góp mặt đầy đủ lãnh đạo các quốc gia thành viên ASEAN. Thông thường, các cuộc họp giữa ASEAN và EU, về phía ASEAN chỉ có sự tham dự của quốc gia giữ vai trò Chủ tịch ASEAN trong năm diễn ra hội nghị.

Điểm lại những nét chính trong quá trình hợp tác, quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN - EU bao gồm các thỏa thuận hợp tác về nhiều vấn đề, như kinh tế, hội nhập ASEAN, ứng phó với dịch bệnh Covid-19, phát triển bền vững, hợp tác hàng hải và an ninh mạng. Thời gian qua, EU đã cam kết bổ sung 20 triệu euro vào gói hỗ trợ trị giá 800 triệu euro đã viện trợ cho ASEAN trước đây để phòng, chống dịch Covid-19, kết nối toàn diện với các sáng kiến phát triển của ASEAN, như khuôn khổ kết nối phục hồi toàn diện của ASEAN.

Cùng với đó là hàng loạt thành quả về: Hệ thống quá cảnh hải quan; quy hoạch tổng thể kết nối ASEAN 2025; đầu tư hỗ trợ dự án thành phố xanh và thông minh, các dự án thương mại, quản lý và bảo vệ rừng; thúc đẩy đàm phán Hiệp định vận tải hàng không toàn diện... Mặt khác, EU khẳng định tiếp tục triển khai kết nối và hợp tác với ASEAN thông qua việc tích cực tham gia các hội nghị cấp cao, Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Đối thoại cấp cao ASEAN - EU về hợp tác an ninh trên biển, Hội nghị Bộ trưởng ASEAN-EU...

ASEAN và EU cũng đạt được nhất trí cao về việc bảo đảm một môi trường hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực, chia sẻ tầm nhìn và khẳng định cam kết đề cao luật pháp quốc tế và xu thế đa phương; ủng hộ thúc đẩy đối thoại và xây dựng lòng tin, kiềm chế, không có các hành động làm phức tạp thêm tình hình hay gia tăng tranh chấp, không quân sự hóa, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS).

Trong chuyến công du Đông Nam Á tại Singapore, Malaysia, Thái Lan và Indonesia trong tuần này, Cao ủy EU về quản lý và ngân sách Johannes Hahn đánh giá, mối quan hệ ASEAN - EU đã phát triển theo cấp số nhân trong 45 năm qua, đặc biệt là mối quan hệ thương mại và chính trị với việc cả hai khu vực đều thống nhất nhiều vấn đề quan trọng của thế giới, trong đó bao gồm sự chú trọng giải quyết các vấn đề về biến đổi khí hậu.

Cũng theo ông Johannes Hahn, một trong những yếu tố quan trọng trong quan hệ hợp tác là việc EU công nhận và coi trọng vai trò trung tâm của ASEAN trong Chiến lược hợp tác của EU ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Chung sức nâng tầm toàn cầu

Trong nhiều năm trở lại đây, EU là đối tác thương mại lớn thứ hai của ASEAN và là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ ba của ASEAN. Hàng hóa giao dịch giữa ASEAN và EU lên tới 189 tỷ euro vào năm 2020, trong khi thương mại dịch vụ năm 2019 vượt mốc 93 tỷ euro. EU cũng là nhà tài trợ lớn nhất của ASEAN trong lĩnh vực giảm nghèo và hội nhập khu vực.

Cùng chung đánh giá tích cực với nhiều niềm kỳ vọng đối với quan hệ ASEAN - EU, giới chuyên gia chính trị quốc tế cho biết, một loạt gói hỗ trợ hội nhập của EU, gần đây nhất là Chương trình Hỗ trợ hội nhập ASEAN (ARISE Plus) là một ví dụ cho thấy, cả hai bên đều nhấn mạnh lợi ích trong việc hình thành nên các quy tắc toàn cầu về kinh tế và môi trường, tiếp cận bền vững thông qua các tuyến đường mở trên biển, trên bộ và trên không với sự tôn trọng đầy đủ luật pháp quốc tế.

Quan hệ ASEAN - EU hiện nay có những đòn bẩy rất quan trọng, đặc biệt nhất là Chương trình Cổng toàn cầu của EU tại ASEAN hứa hẹn sẽ thu về 300 tỷ euro cho các khoản đầu tư vào cả cơ sở hạ tầng với sự tập hợp các tổ chức tài chính và phát triển của EU. Điển hình trong đó là Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB) và Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu (EBRD), nhiều chính sách khích lệ áp dụng cho khu vực tư nhân để khuyến khích đầu tư theo phương thức đối tác công tư. Song hành với đó, EU coi trọng hỗ trợ thiết lập tiêu chuẩn, tạo thuận lợi thương mại và các lĩnh vực khác để giúp loại bỏ các rào cản phi thuế quan.

Giới chuyên gia khẳng định, cả hai tổ chức khu vực hiện có rất nhiều tiềm năng kinh tế chưa được khai thác nên sẽ tiếp tục nỗ lực hơn nữa để hướng tới mục tiêu chung là đạt được thương mại tự do hoàn toàn trong khu vực.

Cũng theo giới chuyên gia, một đòn bẩy quan trọng bậc nhất của quan hệ ASEAN - EU hiện nay là Hiệp định thương mại tự do (FTA) ASEAN - EU đang khơi gợi rất nhiều kỳ vọng và cũng là mục tiêu trọng yếu để các bên nỗ lực hơn nữa trong việc tiến tới đàm phán. Trong đó, chính sách của EU là xây dựng các khối hợp tác cho FTA ASEAN - EU theo hướng toàn diện.

Hiện nay, EU đã có FTA song phương với Singapore và Việt Nam, đồng thời đang đàm phán với Indonesia, Thái Lan và Philippines để có thêm những nền tảng phát triển mới. Giới chuyên gia nhìn nhận, thông thường, FTA sẽ mất rất nhiều thời gian đàm phán, có thể lên tới hàng thập kỷ. Với chiến lược hiện hành của EU trong việc kết nối châu Á - châu Âu, dù những biến động mạnh của thế giới thời gian qua đã ít nhiều gây ảnh hưởng tới tiến trình này, song, nhu cầu thực tế đang cho thấy, cần thiết phải tăng gấp đôi khả năng kết nối và hội nhập giữa hai châu lục với trung tâm là ASEAN và EU. Đây sẽ là nền tảng quan trọng để thúc đẩy hiệu quả việc phục hồi kinh tế mạnh mẽ của cả hai bên sau hơn 2 năm chịu nhiều ảnh hưởng của các biến động toàn cầu.

Giới chuyên gia tin rằng, khu vực Đông Nam Á chào đón sự tham gia ngày càng sâu rộng của EU với nhiều lợi ích kinh tế quy chuẩn cao, đáp ứng xu thế phát triển bền vững, củng cố môi trường, pháp luật, thể chế... EU cũng cam kết bảo vệ vị trí trung tâm và ủng hộ tiến trình hội nhập của ASEAN. Trong thời gian tới, qua các cơ chế do ASEAN dẫn dắt, EU là một trong những đối tác đáng tin cậy để hợp tác thúc đẩy các mục tiêu của ASEAN dựa trên cơ sở tăng cường lòng tin, tôn trọng lẫn nhau và cùng có lợi.

Nguồn: Báo Biên Phòng