Cuộc chiến thuế quan đe dọa ngành năng lượng Mặt Trời Thái Lan

Giữa lúc ngành năng lượng tái tạo Thái Lan đang đối mặt với làn sóng bất ổn do căng thẳng thương mại toàn cầu, một nhóm công nhân trẻ đã tụ tập trước cổng nhà máy pin Mặt Trời ở Chonburi.

Theo tờ Straits Times, những công nhân này đang tìm kiếm hy vọng về một công việc ổn định trong ngành công nghệ xanh đang phát triển, dẫu biết rõ công việc này mong manh và dễ dàng biến mất trong làn sóng sa thải đang lan rộng.

Trước đó, nhiều công nhân cũ đã đăng bài trên mạng xã hội cảnh báo việc sản xuất thường xuyên bị đình trệ khi đơn hàng sụt giảm. Tuy nhiên, trong bối cảnh khó khăn về việc làm, mức lương công bằng cùng cơ hội làm việc trong ngành năng lượng sạch vẫn thu hút nhiều lao động trẻ.

Song họ đang phải đối mặt với một rủi ro lớn hơn: chính sách thuế quan mới từ Mỹ đang trực tiếp đe dọa tới ngành công nghiệp năng lượng Mặt Trời của Thái Lan – nơi vốn phụ thuộc nhiều vào các công ty Trung Quốc và thị trường xuất khẩu Mỹ.

“Nạn nhân” trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung

Ngành công nghiệp năng lượng Mặt Trời Thái Lan đã phát triển mạnh trong thập kỷ qua, chủ yếu nhờ các khoản đầu tư của Trung Quốc. Các nhà máy tại đây sản xuất pin và tấm pin Mặt Trời – phần lớn để xuất khẩu sang Mỹ. Tuy nhiên, việc Washington gia tăng các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ ngành công nghiệp trong nước khỏi làn sóng hàng giá rẻ từ Trung Quốc đã tạo ra một cú sốc cho toàn khu vực.

Cụ thể, các sản phẩm năng lượng Mặt Trời sản xuất tại Thái Lan đang phải đối mặt với mức thuế nhập khẩu lên tới gần 400%. Theo các chuyên gia, đây là mức thuế gần như triệt tiêu khả năng cạnh tranh của hàng xuất khẩu Thái Lan tại thị trường Mỹ – thị trường lớn nhất của ngành.

Việc Mỹ điều tra hành vi bán phá giá đối với sản phẩm năng lượng Mặt Trời từ bốn quốc gia Đông Nam Á – bao gồm Thái Lan – càng khiến tình hình thêm căng thẳng. Khi các nhà máy ở khu vực này bị cho là đang “lách luật” bằng cách nhập linh kiện Trung Quốc rồi lắp ráp tại chỗ để tránh thuế, các biện pháp phòng vệ thương mại đã được siết chặt. Kết quả là hàng nghìn công nhân Thái Lan – nhiều người trong số họ rời bỏ quê nhà để theo đuổi công việc tại các nhà máy năng lượng sạch – đã bị cho nghỉ việc.

Người lao động bị ảnh hưởng nặng nề

Chỉ tính riêng trong năm 2024, có gần 8.000 công nhân toàn thời gian và hợp đồng phụ tại ba công ty lớn – Trina Solar, Runergy (Trung Quốc) và Canadian Solar – đã bị sa thải tạm thời hoặc vĩnh viễn. Các nhà máy của họ đặt tại Hành lang Kinh tế phía Đông (EEC) – vùng sản xuất trọng điểm trong chiến lược phát triển công nghiệp của Thái Lan.

Trường hợp của anh Amnat, công nhân 39 tuổi sống tại vùng Đông Bắc Thái Lan, là minh chứng điển hình. Là một trong những công nhân tay nghề cao, Amnat từng có mức lương hấp dẫn, và triển vọng tốt tại một nhà máy sản xuất pin Mặt Trời. Nhưng chỉ sau hai năm, anh đã bị sa thải cùng với gần 3.000 người khác khi các đơn hàng từ Mỹ sụt giảm nghiêm trọng. Dù vẫn được trả 75% lương trong ba tháng sau đó, nhiều lao động hợp đồng khác không nhận được bất kỳ khoản hỗ trợ nào.

Thực tế tại hiện trường càng thêm đáng lo ngại. Những video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy bãi đậu xe trống trơn và không khí ảm đạm quanh các nhà máy từng sôi động. Một số công nhân tố cáo việc bị ép ký vào đơn nghỉ việc mà không được bồi thường – hành vi có dấu hiệu vi phạm quyền lao động. Tuy nhiên, các vụ kiện tụng hiếm khi diễn ra do người lao động thiếu kiến thức pháp lý và nguồn lực tài chính.

Xuất khẩu bị bóp nghẹt, ngành sản xuất lao đao

Tháng 4/2024, Mỹ công bố mức thuế tối thiểu 375% đối với tấm pin Mặt Trời nhập khẩu từ Thái Lan – mức thuế này có thể lên tới 426% nếu các biện pháp bổ sung được thông qua vào tháng 6. Đây là đòn giáng mạnh vào ngành sản xuất năng lượng Mặt Trời của Thái Lan – vốn từng chiếm tới 1/3 lượng nhập khẩu tấm pin Mặt Trời vào Mỹ.

Theo Viện Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính (IEEFA), bất kỳ mức thuế nào vượt quá 250% cũng sẽ khiến sản phẩm trở nên không thể cạnh tranh. Trong bối cảnh như vậy, nhiều nhà máy tại EEC đã đình chỉ hoạt động, khiến tình trạng thất nghiệp gia tăng và mục tiêu phát triển của khu vực bị đe dọa.

Đáng chú ý, một số công ty như Runergy đã nhanh chóng chuyển hướng sang Mỹ bằng cách mở nhà máy mới tại đây để tận dụng các ưu đãi thuế theo Đạo luật Giảm lạm phát. Tuy nhiên, động thái này càng khiến tình trạng lao động tại Thái Lan thêm bấp bênh.

Thị trường mới: Cơ hội và thách thức

Trước sức ép từ Mỹ, các nhà sản xuất Trung Quốc bắt đầu tìm kiếm thị trường và điểm sản xuất mới – từ Indonesia, Lào đến Trung Đông – nhằm xây dựng chuỗi cung ứng nằm ngoài vùng rủi ro thuế quan. Đồng thời, các quốc gia Đông Nam Á – trong đó có Thái Lan – cũng đang tính tới việc chuyển hướng xuất khẩu sang châu Âu và Ấn Độ.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng việc tiếp cận thị trường EU sẽ đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ chính các công ty Trung Quốc. Trong khi đó, Ấn Độ cũng chuẩn bị áp dụng chính sách bắt buộc sử dụng pin Mặt Trời sản xuất trong nước cho các dự án của chính phủ từ năm 2026.

Theo bà Christina Ng từ Viện Chuyển dịch Năng lượng, cơn khủng hoảng hiện tại có thể trở thành bước ngoặt nếu khu vực Đông Nam Á tận dụng cơ hội để xây dựng một chuỗi giá trị độc lập, phục vụ cả thị trường nội địa lẫn các nước đang phát triển tại châu Phi và Nam Mỹ.

Thái Lan cần chiến lược nội địa hóa và phát triển bền vững

Trong dài hạn, việc xây dựng chuỗi cung ứng năng lượng Mặt Trời tại Thái Lan có thể giúp giảm phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu và tăng sức đề kháng trước các biến động toàn cầu. Chính phủ Thái Lan đã đặt mục tiêu đến năm 2037, 51% lượng điện tiêu thụ sẽ đến từ năng lượng tái tạo – phần lớn là năng lượng Mặt Trời. Nhưng hiện tại, con số này mới chỉ đạt khoảng 3%.

Ông Krit Pornpilailuck, Giám đốc điều hành Solar PPM, cho rằng nếu không có các chính sách bảo vệ hợp lý, ngành công nghiệp trong nước sẽ bị lấn át bởi hàng Trung Quốc không thể vào Mỹ. Do đó, các doanh nghiệp Thái Lan cần được khuyến khích phát triển chuỗi sản xuất từ thượng nguồn như polysilicon – nguyên liệu chính của tấm wafer năng lượng Mặt Trời.

Thực tế, Thái Lan đang sở hữu hơn 6 triệu tấn thạch anh có thể dùng cho sản xuất năng lượng Mặt Trời. Tuy nhiên, việc khai thác nguồn tài nguyên này đòi hỏi đầu tư lớn và trình độ công nghệ cao.

Biến khủng hoảng thành cơ hội

Ngành năng lượng Mặt Trời Thái Lan đang đứng trước bước ngoặt lớn.

Những tác động từ cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ khiến hàng nghìn lao động mất việc mà còn đẩy nền công nghiệp đầy tiềm năng vào thế bị động. Tuy nhiên, đây cũng là thời điểm để các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp nhìn lại, tái cấu trúc chiến lược, tập trung vào nội địa hóa và đa dạng hóa thị trường.

Nếu được hỗ trợ đúng hướng, Thái Lan không chỉ vượt qua được thách thức trước mắt mà còn có thể đóng vai trò trung tâm trong cuộc chuyển đổi năng lượng sạch khu vực.

Nguồn: Báo Tin tức